Rumania mban një vend të veçantë në historinë e industrisë botërore të naftës, si një ndër vendet e para që jo vetëm zbuluan rezervat e saj nëntokësore, por edhe i vunë në funksion në mënyrë të organizuar dhe industriale. Pak e njohur në këtë kontekst, është se Rumania ishte vendi i parë në botë që, në vitin 1857, nxori në mënyrë të regjistruar dhe industriale naftë nga nëntoka, duke hyrë në histori si pionier i vërtetë i epokës së hidrokarbureve.

Në mes të shekullit XIX, në një periudhë kur energjia elektrike ende nuk kishte filluar të përdorej gjerësisht dhe kur burimet tradicionale të energjisë si druri dhe qymyri dominonin, një zhvillim i veçantë ndodhi në principatën e Valahisë (sot pjesë e Rumanisë moderne). Në vitin 1857, pranë qytetit të Bukureshtit, u shpall zyrtarisht prodhimi i parë industrial i naftës, me një volum të raportuar prej 275 tonësh për atë vit. Ky fakt është i certifikuar nga dokumente të kohës dhe i njohur zyrtarisht edhe nga Encyclopaedia Britannica dhe nga dokumente të Arkivave të Shtetit Rumun.

Në të njëjtin vit, Bukureshti u bë qyteti i parë në botë që ndriçohej me llamba vajguri në rrugët publike, duke tejkaluar në kohë metropole si New York-u apo Londra. Kjo arritje shënoi jo vetëm një hap të rëndësishëm në drejtim të modernizimit urban, por edhe një dëshmi të kapaciteteve teknike dhe vizionit industrial të Rumanisë së asaj kohe.

Nafta e nxjerrë në vitet e para vinte nga puse të thjeshta, të cilat gërmoheshin në mënyrë rudimentare, por me kalimin e kohës, teknologjia u përmirësua dhe operacionet u bënë gjithnjë e më të sofistikuara. Investitorët e huaj, veçanërisht nga Franca dhe Austria, nisën të interesoheshin për industrinë rumune të naftës, duke sjellë me vete teknologji, kapitale dhe ekspertizë. Kjo ndikoi që në fillim të shekullit XX, Rumania të renditej ndër prodhuesit më të mëdhenj të naftës në botë.

Për më tepër, në vitin 1900, qyteti i Ploieștit, në jug të Rumanisë, u bë qendra më e rëndësishme e industrisë së rafinimit të naftës në Europë. Rafineritë moderne të ndërtuara aty ofronin produkte të përpunuara që eksportoheshin në shumë vende të botës. Në periudhën e Luftës së Parë Botërore dhe më vonë gjatë Luftës së Dytë, fushat e naftës rumune, veçanërisht ato të Ploieștit, u kthyen në objekt strategjik për fuqitë ndërluftuese, që e dinin mirë rëndësinë e burimeve të naftës në suksesin ushtarak.

Jo vetëm që Rumania ishte ndër vendet e para që zbuloi dhe shfrytëzoi burimet e saj të naftës, por gjithashtu luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e standardeve të industrisë. Një nga kontributet e saj më të mëdha ishte themelimi i rafinerive të para moderne, por edhe ndërtimi i infrastrukturës për transportin e naftës, përfshirë rezervuarët, tubacionet dhe portet e ngarkimit.

Një fakt tjetër interesant është se Rumania ishte gjithashtu ndër vendet e para që filluan të eksportonin produkte të përpunuara të naftës në tregjet ndërkombëtare. Në fund të shekullit XIX dhe fillim të shekullit XX, kompanitë rumune eksportonin vajguri dhe vaj motorik në vende të ndryshme të Evropës dhe madje edhe në Lindjen e Mesme. Kjo tregoi jo vetëm kapacitetin prodhues, por edhe organizimin e mirë të rrjeteve tregtare dhe të logjistikës ndërkombëtare.

Në periudhën midis dy luftrave botërore, industria rumune e naftës u zgjerua ndjeshëm. Kompani ndërkombëtare si Royal Dutch Shell dhe Standard Oil investuan në fushat e naftës rumune, duke e kthyer vendin në një nyje të rëndësishme të energjisë në Evropë. Këto investime sollën jo vetëm kapital, por edhe teknologji të reja dhe trajnime për punëtorët vendas, çka rriti më tej efikasitetin e industrisë.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore, fushat e naftës të Rumanisë, veçanërisht ato në Ploiești, u bombarduan rëndë nga aleatët për shkak të rëndësisë së tyre strategjike për furnizimin energjetik të ushtrisë gjermane. Operacioni famëkeq "Tidal Wave" i vitit 1943 ishte një nga përpjekjet më të mëdha ajrore të aleatëve për të shkatërruar kapacitetet e prodhimit të naftës së kundërshtarit.

Pas luftës, në periudhën komuniste, industria e naftës në Rumani u shtetëzua dhe u zhvillua më tej nën drejtimin e një sistemi të planifikuar qendror. U ndërtuan rafineri të reja dhe u modernizuan linjat e prodhimit, duke ruajtur pozitën e vendit si një nga prodhuesit kryesorë të naftës në Europën Lindore.

Kjo epokë e hershme e industrisë së naftës është një kapitull i lavdishëm për Rumaninë dhe një dëshmi e qartë se vendi ka pasur një traditë të gjatë dhe të rëndësishme në fushën e energjisë. Deri në ditët e sotme, kjo trashëgimi teknologjike dhe industriale mbetet një burim krenarie kombëtare dhe një pikë referimi për të gjitha vendet që kërkojnë të zhvillojnë sektorin e energjisë në mënyrë të qëndrueshme dhe strategjike.

Ky rol pionier i Rumanisë në industrinë globale të naftës nuk është thjesht një fakt historik, por një kujtesë e fuqishme se vizioni, teknologjia dhe përkushtimi mund të vendosin themelet për zhvillime që ndryshojnë rrjedhën e historisë.

Burime:

• Encyclopaedia Britannica – artikuj mbi historinë e industrisë së naftës
• Arkivat Kombëtare të Rumanisë
• Dokumente historike të Muzeut të Naftës në Ploiești
• Studime të publikuara nga Instituti Rumun i Historisë Industriale
• Raporte të revistës “Petroleum Review” dhe “Scientific American” mbi naftën në Europën Lindore