Shqip Română
Histori

Identiteti i Arumunëve (Pjesa II)

Identiteti i Arumunëve (Pjesa II)

Në v.1897, u hap dhe në Elbasan, siç thashë shkolla rumune  në Mëhallën „Shën Nikolla”, në shtëpinë e Karanxhijve vula e  saj ruhet nga të rinjtë e atij fisi. Ndër mësuesit e kësaj shkolle  ishte dhe Urani Ignati (Kushi), e cila kur u mbyll shkolla në  Elbasan, u dërgua drejtoreshë në shkollën rumune të Korçës.

Ajo u martua me piktorin Jorgji Kushi. Tjetër mësuese në këtë  shkollë ishte dhe Dunica Maceasa nga Prilepi. Ajo u martua me  Sotir Becean, babanë e Johan Beceas. Vetë Jovan Becea ishte  mësues dhe drejtor në shkollat shqipe të Elbasanit.

Sot ka shumë mësues arumunë këtu,të cilët japin mësim në  shqip. Ne kemi shpresë se në këtë kohë të demokracisë, nuk  do të jetë e largët dita kur fëmijët arumunë do të mësojnë dhe  gjuhën arumune, paralel me shqipen. (Që të arrijë sa më shpejt kjo ditë, të punojmë me të gjitha fuqitë tona). Një punë të tillë e  ka bërë para Luftës së II Botërore dhe Thimi Simaku.

Por cili ishte ky mësues pasionant, me shpirt të madh? Thimi  Simaku u lind në fshatin Niçë të Pogradecit. Ai mbeti i varfër që  i vogël dhe u rrit në një strehë jetimësh në Korçë. Meqë ishte i  zgjuar bëri Liceun. Ky Lice si edhe shkolla rumune e Mëhallës  „Shën Nikolla” të Elbasanit, si edhe 100 shkollat e Ballkanit  paguheshin nga Shteti Rumun ashtu siç paguhej dhe Streha e  Jetimëve të Korçës. Mbas mbarimit të Liceut, ai punoi mësues  në fshatrat e Shqipërisë ndërsa jepte mësim dhe në fshatra  arumune. Mësuesi Thimi Simaku vazhdoi të jepte mësim dhe  në fshatin Kosova të distriktit të Elbasanit, ku kishte shumë  familje arumune derisa doli në pension.

Kontributi i këtij apostoli të të mësuarit arumanisht dhe shqip  është i paharruar për ata që patën rastin të jenë nën kujdesin e tij  dhe në kontakt me të, me kulturën dhe dijen e Tij. Humori i Tij  i lizetshëm rëndësia që i jepte të mësuarit jo vetëm në femijët,  por edhe në adultët. Ai ishte më shumë se një mësues, dhe një  edukator i mirë i të vegjëlve. Homazhi më i madh për atë është  që ne të punojmë si ai.

Dihet që arumunët janë të krishterë orthodoksë. Në  Mëhallën „Shën Nikolla” ishte ngritur kisha gjithashtu me këtë  emër. Ishte ndërtuar kjo kishë në vitin 1875 prej Shtetit Rumun.

Në këtë kishë kremtet, misteret bëheshin në arumanisht dhe më  vonë në shqip. Priftërinjtë dhe të tjerët pagushin nga Rumania.  

Ndër të tjerë ishin dhe priftërinjtë Naun Peçini dhe Thanas Bebi. Në kishë bëheshin kremtet, misteret për komunitetin  Arumun të Mëhallës „Shën Nicolla” dhe ishin në lidhje me  kishat e Korçës, Grabovës dhe Voskopojës.

Ato ishin lidhur me  kishën dhe episkopin Rumun. Është interesant të tregojmë dhe për punën kolosale të bërë nga piktorët Katro (cetiri-katër), të cilët për shumë vjet dhe për shumë breza kanë pikturuar kishat e Shqipërisë së Mesme: Lushnjë, Fier, Berat, Vlorë, Selenicë etj. Gjithë për këtë vepër historiani Teofan Popa ka bërë studime shkencore për punën gjigande të këtyre piktorëve arumunë studime të botuara nën titullin „Piktorë Arumunë të Periudhës së Mesjetës”, nën kujdesin e Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.

Por mund të themi se fusha studimi shkencor janë dhe shkolla rumune e Elbasanit, kisha e Mëhallës „Shën Nikolla”, jeta dhe vepra e mësuesve Urani Ignati, Dunika Maceasa, Jovan Becea, Thimi Simacu etj. Po ashtu janë shumë njerës të ditur, njerës të shkencës, të cilët presin kujdes dhe studimet e nipërve të tyre, që t’u nxjerrin në dritë veprën e tyre të madhe për kulturën arumune veçanërisht, por dhe për kulturën e madhe të Shqipërisë.

Sjellim ndër mend këtu poezitë e Theohar Mihadash (1918-1996):

„[...] Nuk ju harrova, as turpe nuk u bëra,

o të mjerët prindërit e mi, gjysh, stërgjysh,

as për ty fisi im,

Ashtu është... juaji është lavdërimi i madh,

dhe mua vetëm nderi...”.

Postime të Ngjashme