Arkitektura gotike dhe neogotike është pak e
përfaqësuar në vendin tonë. Të pakta janë rastet e katedraleve të këtij stili arkitektonik
në Shqipëri.
Mes tyre interes të veçantë shfaq ish-katedralja e
Shën Gjergjit në qytetin e Korçës. Elementët dallues të këtij objekti kulti
bëjnë që katedralen e Shën Gjergjit ta quajmë një kishë neogotike par
excellence.
Dy kullat
prej guri, rozeta në pjesën ballore, lartësia e tavanit, harqet e brendshme dhe
mënyra e depërtimit të dritës brenda në katedrale e vërtetojnë më së miri këtë
ide.
Së pari, pranë kësaj kishe ka ekzistuar një varrezë
e madhe, që shtrihej deri afër Bankës Kombëtare Tregëtare të qytetit të Korçës.
Kjo varrezë është identifikuar që në kohën e luftës së II-të botërore, kur
italianët ndërtuan këtu fortifikime ushtarake, por edhe në vitet 1950, kur
filluan ndërtimet për pallatet e reja.
Varret ishin me drejtimin Lindje - Perëndim. Për
këtë varrezë rreth kishës së Shën Gjergjit, nuk flet asnjë autor, as kodiku 400
vjeçar i Mitropolisë së Korçës e Selasforit, gjë që tregon se kjo varrezë ka
ekzistuar përpara vendosjes osmane në Korçë.
Në vitin 1875, korçarët prishën kishën e vjetër të
qytetit (e ndërtuar në mesjetën e hershme, rreth shek të XIII) dhe rrethuan me
mure territorin mjaft të madh që zotëronte kjo kishë si pronë dhe e bënë gati
për ndërtimin e katedrales së re mbi themelet e kishës së vjetër.
Mitropolia e Shenjtë e Korçës mblodhi ndihma, si
dhe fonde nga pasuritë e saj dhe në vitin 1881 filloi të ndërtojë katedralen e
re të qytetit.
Ndërtimi i katedrales përfundoi në vitin 1905 vit
në të cilin dhe u inagurua. Mbi portën e brendëshme të këtij objekti ishte
vendosur një pllakë e madhe në të cilën qenë shkruar emri i mirëbërësit dhe
viti i ndërtimit të kësaj kishe. Anastas Lakçja i cili ndihmoi për ndërtimin e
kësaj kishe vdiq në Bukuresht në vitin 1894.
Trupi i tij u balsamos dhe u soll në Korçë ku
fillimisht u varros në një dhomë qeli me kupolë në avlli të kësaj kishe pranë
portës kryesore, por më vonë kur avllia u prish dhe u bë me kangjella rrethimi
i kishës, trupi i tij u vu në një qimitir afër murit të kishës në të djathtë.
Ikonat dhe pikturat e kishës ishin bërë nga piktorët vendas nga Dardha,
Hoçishti dhe Ziçishti.
Dy tërmetet, ai i vitit 1930 dhe ai i vitit 1960,
do t’i dëmtonin katedrales vetëm këmbanaret e larta dhe pjesërisht kubenë e
saj. Shkatërrimi përfundimtar i saj erdhi në vitin 1971 nga regjimi komunist.
Sa herë të mendoni për katedralen e Notre Dame në
Paris, mos harroni të kujtoni edhe Notre Dame e Korçës, si një vepër e
rëndësishme e trashëgimisë sonë kulturore që fatkeqësisht sot mund ta shohim
vetëm me anë të fotove të kohës.
GALERI FOTOGRAFISH
